EKLEMLERİ TANIYALIM

ARTİRİT VE İLİŞKİLİ DURUMLARIN AYIRT EDİLMESİ

ARTİRİTLERİN BELİRTİ VE BULGULARI

ARTİRİTLERİN SEBEPLERİ

TEDAVİ YÖNTEMLERİ

ARTİRİTLER

Çoğumuzun ya kalçası, ya dizi ağrır. Mutfaktan salona gitmek bile bazen işkenceye dönüşür. Parmaklarımız şişebilir, bir kalemi bile tutmakta zorluk çekeriz.  Eğilemeyiz, doğrulamayız; hareketlerimiz kıstlanır. Bütün bunlara artiritler sebep olur. Artirit deyip geçmemek lazım, ergeç herkesin başına gelebilir. İlerlerse, hayat kalitesi düşer; hatta çekilmez olur. Bağımsızlık azalır, başkalarına muhtaç hale gelinir. 

Bunlar kötü haberler, peki iyi haber yok mu? Var elbette; artiriti yenebiliriz, verdiği ızdırabı azaltabiliriz. Hatta tamamen yok da edebiliriz. Koltuk değnekleri ile yürümek, oturduğu yerden kalkamamak, dişlerini sıkıp ağrı çekmek kimsenin değişmez hayat biçimi değildir. Sizin artirit ile baş edebilmeniz için bu kitapta bazı bilgiler verilecektir.   Bu bilgilerden faydalanarak maraton koşacak hale gelemezsiniz ama ağrılardan kurtulabilirsiniz ve daha aktif, daha kaliteli bir hayata kavuşabilirsiniz. Evet doğru, artirit çok yaygın ama bu konuda çok araştırma yapılıyor ve tıp sürekli ileriyor. Konu ile ilgili bilgilerimiz de sürekli artıyor. Bu bilgilerden neden siz de faydalanmayasınız?

ARTİRİTLER NASIL OLUR DA EKLEMLERİMİZE ZARAR VERİR

Tam olarak artirit nedir ve eklemleri  nasıl etkiler gibi soruların cevabını vermek o kadar da kolay değildir. Çünkü, aririt çok sayıda hastalığın genel adıdır. Her birinin oluş mekanizması ve tedavisi farklıdır. Bununla birlikte şu genel ifadeler tüm artiritler için söylenebilir:

• Eklemin bazı kısımlarını tutar.
• Ağrıya neden olur ve eklemleri hareketsiz kılabilir.
• Beraberinde çeşitli inflamasyonlar da olur.

Artiritler çeşitli olduğu gibi sebepleri de farklı farklıdır. Bu sebepler kötü bir gen de olabiir, fiziki bir travma da; hatta bir böcek sokması bile artiriti başlatabilir.

Artirit kelime olarak eklemin inflamasyonu demektir; en belirgin belirtisi ağrıdır. Halk arasında genellikle romatizma diye isimlendirilir. Bazen de artralji kelimesini duyarsınız. Bu da eklem ağrısı anlamını taşır. Artraljide ağrı dışında bir şey yoktur. Tahminlere göre her üç insandan birisinde artirit vardır.

EKLEMLERİ TANIYALIM

Eklemlerinizle ilgili sorunlaarı anlamak için onların ne olduğunu, nasıl çalıştığını bilmenizde fayda var. Vücudun herhangi bir yerinde iki kemik bir araya gelirse, oraya eklem denir. Bazen bu kemikler birbirine kaynamıştır. Fakat artirit ikikemiğin tam olarak birbirleri ile temas etmediği eklemlerde olur. Bu eklemlerde Şekil ??? de göreceğiniz gibi iki kemik arasında küçük bir boşluk vardır.  Bu küçük boşluk sayesinde kemikler birbirine sürtünmez, birbirini aşındırmaz.

Kemikler canlı birer dokudur. Yapıları sert ve süngerimsidir. Kan ile beslenirler, sinirleri vardır ve kendilerini sürekli yenilerler. Kemikler olmasaydı bizim  dokuların doldurulduğu bir torbadan farkımız olmazdı; tıpkı direği olmayan çadır gibi yığılır kalırdık.

 Diz ekleminin şematik görünümü.

Kemikleri bir süpürge sapı gibi de düşünmemek gerekir. Onlar bizi sopa gibi dik ve hareketsiz bırakmazlar. Vücudumuzdaki 200den fazla kemik birbileriyle 150 civarında eklem yapar. Bu eklemler bizi esnek ve hareketli kılar. Bu esnekliği ve hareketi görmek için bir jimnastikçiyi veya bale yapan bir danscıyı izlemek yeter. Elbette herkes bu kadar esnek olmayabilir ama günlük hayatta herkes yürür, eğilir, bükülür, oturur, kalkar. Eklemlerde hareket olmasaydı nasıl davranırdık acaba; düşünün bakalım.

Kas, tendon ve bursa (tendon ve kemiklerin üzerindeki kesecikler) gibi oluşumlar eklemleri destekler ve kemiklerimizi hareket ettirirler.  Eklem kılıfı eklemi tamamiyle sarar. Bu kılıfın ekleme bakan yüzünde sinovya denilen bir tabaka vardır. Bu sinovya, eklem içerisine kaygan ve besleyici bir sıvı salar; buna sinovyal sıvı denir. Kemiklerin ucu ise kıkırdak ile kaplıdır. Bu kıkırdakların sürtünmeyi kolaylaştırıcı ve şok absorbe edici özeliği vardır. Bütün bu yapılar eklemi oluşturur.

Eklem Kıkırdakları

Eklem kıkırdakaları, özellikle diz eklemi gibi yük taşıyan eklemlerde fonksiyonel açıdan önem taşır. Yürüyüş sırasında sırasıyla sağ ve sol dize vücut ağırlığının çok üzerinde yük biner. Bu yükler eklem kıkırdakları tarafından absorbe edilir. Kıkırdağın kendi özelliğinden dolayı ve eklem sıvısının da yardımıyla sürtünme hareketleri aşınmaya yol açmaz.  Bir de düşünün bakalım, iki sert kemik birbirine sürtünse durum ne olurdu?

Eklem Tipleri

Gün içerisinde eğiliriz, bükülürüz, doğruluruz  ve bütün bu hareketleri farklı büyüklük ve şekildeki kemiklerimizin birleşme yerlerindeki eklemlerin oynaklığı sayesinde yaparız. Bu bakımdan eklemlerimizi hareketlerine göre farklı guruplara ayırırız:

• Hareketsiz eklemler,  hemen hiç bir harekete izin vermezler. Bu tip eklemleri kafatasında görmek mükündür. Kemikler birbirene bağ dokusu ile sıkıca bağlanmıştır. Bu eklemlerde hareket olmadığı için artirit de görülmez.
• Az hareketli eklemler,  omurga ve pelvisdeki sınırlı harekete izin veren eklemlerdir. Genllikle artiritler bu eklemleri diğerleri kadar tutmaz.
• Sinovyal eklemler,  oldukça fazla harekete  izin verirler. Eklemlerimizin çoğu bu tiptedir. Sinovyal eklemlerin de farklı şekilleri vardır: Kayıcı, menteşe, eğer biçimi, top-yuva biçimi. Vücudumuz yürüme, koşma, eğilip yerden birşey alma, yüksek bir rafa ulaşma, sağa, sola dönüp bakma gibi işlevleri bu eklemlerin hareketleri sayesinde yapabilir. Ama ne yazık ki bu eklemlerde artirit gelişince harketler kısıtlanır, işlevler zor yapılır hale gelir. 

Sinovial Eklemlere Bir Bakış

Artiritlerin bu eklemlerde sık görülmesi nedeniyle bu kitapta sinovyal eklemlerden sıkça bahsedilecektir. Çok farklı hareketleri mümkün kılmak için bu eklemlerin şekilleri ve büyüklükleri farklı farklıdır.

Kayıcı Eklemler

Kayıcı eklemlerde eklemi yapan kemiklerin yüzeyi nispeten düzdür; hareketler kemiklerin birbiri üzerinde kayması sonucu oluşur. Omurgalar birbirleri ile kayıcı eklemler yapar.   Eğilirken ve doğrulurken birbirleri üzerinden kayarlar.

Menteşe Tipi Eklemler

Bu tip eklemleri dirsekler, dizler ve parmaklarda görürüz. Bu eklemler tıpkı kapı gibi açılır ve kapanır. Kapıya benzediği için,  başka yöne hareketi yoktur. 

Eğer Tipi Eklemler

Bu eklemler atın sırtına yerleştirilmiş eğere benzer. Kemiğin biri dışbükey, diğeri içbükey biçimindedir. Bu tip eklemler aşağı-yukarı ve sağa-sola doğru hareket eder. El bileği ve baş parmak eklemi böyle bir eklemdir.

Top-Yuva Biçimi Eklemler

Çok hareketli eklemlerdir. Yukarı-aşağı, arkaya-öne hareket edebilir; daireler çizebilir. Top-yuva biçimi eklemlerle birbirine bağlanan kemiklerin hareket özgürlüğü fazladır.  Bu kemiklerin birisinin ucu top gibi yuvarlaktır, diğerinin ucu ise bu topu kavrayacak şekilde oyuktur. Omuzumuzun ve kalçamızın eklemleri bu biçimdedir. Sırt üstü yüzerken kol ve bacaklarımızın yaptığı hareketler bu eklemler için güzel örneklerdir.

 Kalça, tipik bir yuva-top biçimi eklemdir.

ARTİRİT VE İLİŞKİLİ DURUMLARIN AYIRT EDİLMESİ

Bursitten osteoartirite kadar 100’den daha fazla ağrılı durum artirit olarak tanımlanır. Karışıklığa yol açmamak için bunları aşağıdaki gibi dört farklı gurupta topladık:

• Gerçek artiritler
• Hastalıkta önemli rol oynayan ariritler
• Hastalıkta önemsiz rol oynayan artiritler
• Eşlik eden artiritler

Kitabın takip eden bölümlerinde  farklı tipteki artiritler, artiritlerle ilişkili durumlar ve onların sınıflandırılması ile ilgili bilgiler verilecektir. 

Gerçek Artiritlerin Tanımı

Aslında gerçek artirit diye tıbbi bir terim yoktur. Bu terimle ariritin primer hastalık olduğu klinik durumlar anlatılmaktadır. Osteoartirit ve romatoid artirit bu gurubun en yaygın şekilde görülen örnekleridir.  Basit eklem ağrılarından tutun da çok ciddi şekilde hareket kaybına yol açaçacak kadar sakatlığa neden olabilirler.

Aşağıdaki hastalıklarda artirit çok önemli yer tutar.

• Ankilozan spondilit:  omurganın kronik inflamasyonudur. Hastalık ilerledikçe omurga hareketleri azalır; sonunda tüm omurgalar birbirine kaynar ve tek bir kemik haline gelir. Neden oluştuğu bilinmez ama genetik bir faktör olabilir.

• Gut: Ürik asit kristallerininn eklem içersinde birikmesi gut artiritine yol açar. İğne şeklindeki bu kristaller eklemde inflamasyon yapar; bu da çok şiddetli ağrılara neden olur. Sıklıkla dizde, el bileğinde ve ayak baş parmağı eklemlerinde görülür. Genetik faktör, beslenme şekli ve bazı ilaçlar gutun nedeni olabilir.

• İltihaplı artiritler: Bakteri, virus ve mantarlar vücuda girdikten sonra eklem içine yerleşirse ateş, eklemde şişlik ve hareket kaybı ile birlikte giden artirit yapar.

• Çocukluk artiritleri: Yaşı 16’dan küçük çocuklarda görülen artiritlerdir. En sık görüleni jüvenil romatoid artirittir(JRA). Omuz, dirsek, diz, ayak bileği veya parmaklarında ağrı, şişlik; tekrarlayan ateşlenmeler ve bazen ciltte kırmızı lekeler JRA’in sık görülen belirtileridir. Sebebi bilinmez.

• Osteoartirit (OA): Halk arasında kireçlenme diye de bilinir. En sık görülen artirit şeklidir.  Eklem kıkırdağı aşınıp, harap olur ve kemik uçları açığa çıkar. Bu sırada ağrı, hareket kısıtlılığı ve bazen de şişlikler olur. Sıklıkla kalça, diz, ayak bileği, omurga gibi vücudun yükünü taşıyan eklemlerde görülür ama el parmaklarında da oluşabilir. Kalıtsal bozukluklar, metabolik hastalıklar, kırık ve çıkıklar, aşırı şişmanlık ve diğer bir takım faktörlerin etkisi ile ortaya çıkar.

• Yalancı Gut: Gerçek gut gibi yalancı gutta da sebep eklem içindeki kristallerdir ama ürik asid yerine kalsiyum vardır. Eklemde şişlik, ağrı ve bazen de kıkırdakta hasar yapar. Toplanan bu kalsiyum kristallerinin beslenme ile alınan kalsiyum ile ilgisi yoktur.

• Psoriyatik artiritler: Sedef hastalığı ile birlikte olan artiritlerdir. Genelikle el ve ayak parmaklarını tutar. Parmaklarda şişlikler yapar ve sosis görünümü verir.

• Romatoid Artirit: Osteoartiritten sonra ikinci sıklıkta görülen artirit şeklidir. İnsanın kendi bağışıklık sistemi kendi vücudunu hedef alır. Eklemlerde inflamasyon ve şişlikler yapar. Başlangıçta eklem zarını tutar, daha sonra kıkkrdağı ve kemiği de etkiler. Eklem ağrıları yapar, hareketleri kısıtlandırır. Genellikle vücudun her iki yanındaki aynı eklemleri tutar; mesela iki el bileğini veya iki dizi...

Önemli bir oyuncu olarak ariritler

Aşağıdaki durumlarda artirit vardır ve hastalığın önemli bir parçasıdır ama pirimer bozukluk değildir.

• Lyme hastalığı: Bu hastalığın sebebi,  kenelerin ısırması ile insanlara bulaşan özel bir tür bakteridir. Ariritle birlikte ateş, ciltte kızarıklıklar, gözde ve sinir sisteminde  bozukluklar vardır. Kalpte de problem yaratabilir. Antibiyotik ile tedavi edilir.

• Reaktif artiritler: Bunlar, cinsel temas yolu ile bulaşan hastalıklardan veya barsak infeksiyonlarından hemen sonra ortaya çıkan eklem inflamasyonlarıdır. Bu hastalılarda genelikle şu üç  durum gözlenir: Aririt, konjiktivit (göz kapağında kızarıklık, şişlik), idrar yollarında itihap.

• Skleroderma: Sklerodermanın kelime anlamı sertleşmiş cilttir. Kılcal damarlarda ve diğer damarlarda inflamasyon vardır. Vücut buna aşırı kollajen sentez ederek cevap verir. Cilt, eklemler, iç organlar ve kan bu durumdan etkilenir. Ciltteki sertleşmenin yanında eklem harketlerinde de kısıtlanmalar olur. Otoimmün bir hastalık olan skleroderma, çocuklardan çok yetişkinlerde görülür.
• Sistemik lupus eritematozis (SLE): Bir diğer otoimmün hastalık da budur. Vücut, kendi dokularına karşı savaş açar. İnflamasyonlar, eklem ağrıları ve sertlikleri olur. Doğurganlık çağındaki kadınlarda sık olmasına rağmen erkeklerde ve çocuklarda da olabilir.

 Önemsiz bir oyuncu olarak artiritler

 Bu hastalıklarda da artirit vardır ama daha az önemlidir.

• Bursitler ve tendinitler: Bursalar kemiklerin çıkıntılı yererinde onları yastık gibi koruyan keselerdir. Bunların inflamasyonuna bursit denir. Yaralanmalar sonucu gelişebilir. Tendonlar kasları kemiklere bağlayan sağlam yapıda oluşumlardır. Tendinit ise tendonların inflamasyonudur.

• Paget hastalığı: Kemiğin yapım ve yıkım hızı artmıştır. Sonunda kemiğin hacmi artar ama yumuşar ve kolay kırılır hale gelir. Hastalıklı kemiğe komşu eklemlerde artirit gelişir. Bu kemik ve eklemler sıklıkla kalça, kafatası, omuga, diz ve ayak bileğidir. Bu hastalığın sebebi bilinmez.

• Polimiyalji romatika: Gece boyunca bel, kalça, bacaklar ve boyunda sertlik olur; yataktan kalkmak zorlaşır. Bu durum polimiyalji romatika olarak bilinir. Bu hastalık tek başına da olabilir, hayatı tehdit eden damar hastalığı (dev hücreli arterit) ile birlikte de olabilir. Dev hücreli arteritte baş ağrısı, saçlı deride hassasiyet, işitme problemi, yutkunmada zorluk gibi belirtiler olur. Bu belirtiler varsa hastanın hekim tarafından acil olarak değerlendirilmesi gerekir.

• Sjögren sendromu: Bir diğer otoimmün hastalık da budur. Göz yaşı ve tükrük bezlerinde inflamasyon yapar; gözlerde kuruma, ağız kenarlarında çatlaklara neden olur. Hasta, çiğnemede ve yutmada zorlanır. Sinirlerde, tiriod, karaciğer ve böbrek ve eklemlerde de inflamasyonlar olur.

Eşlik eden artiritler

Aşağıda anlatılan hastalıklara artirit eşlik edebilir ama esas problem başkadır.

• Karpal tunel sendromu: Ele gelen sinirin bileğin ön yüzündeki tunel içinde  sıkşması sonucu ortaya çıkar; parmaklarda ağrı ve hissizlik olur. Bu problem daha çok elin aşırı kullanılması sonucu oluşur. İyi tedavi edilmezse el içi kaslarda güçsüzlük meydana gelir.
• Fibromiyalji: Bu hastalık fibromyalji sendromu (FMS) olarak da bilinir. Herhangi bir yaralanma olmadan başlar. Kas ve tendonlarda ağrılar olur. Hasta genellikle her tarafım ağrıyor şeklinde şikayet eder. Boyun, sırt ve bel bölgelerinde dokunmakla ağrının artığı tetik noktaları vardır. Fibromyalji ile birlikte uykusuzluk, sürekli yorgunluk ve depresyon görülür. Sebebi bilinmez. Fiziksel veya psikolojik stres, yorgunluk veya iltihaplar tetikleyici olabilir.
• Miyozit: Kaslarda inflamasyon vardır. İki şekli vardır. Polimiyozitte kaslarda ağrı ile birlikte kuvvetsizlik olur. Dermatomiyozitte ise kaslardaki probleme ilave olarak ciltte de kalınlaşmalar ve renk değişiklikleri meydana gelir.

ARTİRİTLERİN BELİRTİ VE BULGULARI

Çok çeşitli artirit olduğunu gördük. Acaba kendinizde artirit olup olmadığını nasıl anlayacaksınız. İki şeyin bilinmesi lazım: Birincisi, artiritin yaşı olmaz, herkesin başına gelebilir. İkincisi, çektiğiniz ağrıların ne kadar ciddi olduğunu anlamakta zorluk çekebilirsiniz. Her insanın artirit olmadan, geçici eklem ağrıları olabilir. Bunları gerçek artiritten ayırt etmek zordur. Tedaviye başlamak ve ağrılardan kurtulmak için iyi bir değerlendirme yapılmalıdır. Artirit için tipik olan noktalar şunlardır:

• Eklem ağrısı: Eklem ağrısı sürekli olmayabilir; bazen azalır ve kaybolur, bazen artar. Çoğu zaman hareketle artar istirahat ile azalır ama sürekli de olabilir. Bu eklem ağrıları iki haftadan daha uzun sürerse, bir doktora baş vurmakta fayda vardır. Eklemlerinizde hastalık olabilir.
• Eklem sertliği, hareket etmede zorluk: Sabah yataktan zorlukla kalkıyorsanız, hareket etmede, yürümede zorluk çekiyorsanız bu sizin için kırmızı alarmdır. Bu zorluklar kaslardan da kaynaklanabilir, artirit sonucu da olabilir.
• Şişlik: Ekleminizin üzerinde şişlik, kızarıklık, ellemekle ısı artımı ve hassasiyet varsa ekleminizde inflamasyon var demektir. Bu durumda eklemi istirahat ettirip bir doktora görünmeniz gerekir.

Üç önemli işaret sizin için uyarı olmalıdır: Ağrı, hareket azalması ve şişlik. Bunlardan biri veya ikisi varsa artirit olma ihtimali yüksektir. Bu belirtilerden önce de bazı işaretler ortaya çıkabilir; bunlardan ileride bahsedilecektir. Şişlik, ağrı ve hareket kısıtlanması iki haftadan uzun sürerse muhakkak bir doktor sizi görmelidir 

Bu kitabı okuyan bazı okurlarımız kendilerinde bazı hastalıklar var sanabilir. Haklı da olabilirler ama unutulmamalıdır ki, yanlış teşhis yanlış tedavi ile sonuçlanır. Bu nedenle teşhisi de tedaviyi de doktora bırakmalısınız. 

ARTİRİTLERİN SEBEPLERİ

Çok çeşitli artiritler olduğu gibi çok değişik sebepler de vardır. Bunların bir kısmı ise halen bilinmemektedir. Bazı faktörlerin artirit gelişiminde rol oynadığı gösterilmiştir.

• Kalıtım: Anne babanız size güzel bir çift göz, güçlü kaslar, zeka dolu bir beyin verebilir ama aynı zamanda artirit olmaya yatkınlık da verebilir. Bilim adamları HLA-DR4 genitik markırı taşıyanlarda romatoid artirit gelişme riskinin fazla oduğunu göstermiştir. Dolayısıyla bu gen sizde varsa, artirit gelişme ihtimali, sizin için yüksektir. HLA-B27 genetik markırı taşıyanlarda ise ankilozan spondilit sık görülür.

• Yaş: Yaşlandıkça artirit olma ihtimali de artar, özelikle osteoartirit için bu gerçek daha da geçerlidir. Tıpkı arbaların lastikleri gibi zmanla eklem kıkırdakları yıpranır, aşınır ve hatta yok olur; kemik kemiğe temas eder duruma gelir. Bu durumda eklemde ağrılar olur ve hareketler kısıtlanır.

• Ekleme aşırı yüklenilmesi: Balerinler, sporcular aynı hareketleri defalarca tekrar ederler. Bu hareketler ard arda eklemlere yük bindirir. Balerinlerde ayak bileği artiriti, teniscilerde tenisci dirseği gelişebilir. Bu örenkleri artırmak mümkündür.

• Yaralanmalar: Ev, iş veya trafik kazası sonucu eklemlerin yaralanması, ilerde artirit gelişmesine neden olabilir. Futbolcularda diz yaralanması ve bunun sonucu artirit gelişimi sık görülür. Amerikan futbolu oynayanlarda ise, artirit ile sonuçlanabilecek yaralanmalar daha sık olur.

• İltihaplar: Bazı tip artiritlere  bakteri, virus veya mantarlar neden olabilir. Bu mikroorganizmalar bazen de tetikleyici rol oynar. Lyme hastalığı, kene ısırığı sonucu gelişir. Mikrobik artiritler, ameliyat sonrası veya eklem içi iğne yapılması sonucu ortaya çıkabilir. Bazen de, vücudun başka bir yerindeki bakteriler, kan yolu ile ekleme taşınabiir.

• Tümör nekrotize edici faktör (TNF): Bu madde vücut tarafından sentez edilir ve inflamasyona yol açabilir. Romatoid artiritin başlamasında ve devam etesinde rol oynar. Bu TNF’ye karşı onun etkilerini yok eden bir ilaç geliştirilmiştir. Romatoid artirite kullanılabilinir.

 Kimlerde Artirit Gelişir

İstatistiklere göre, yaşları 55-75 arasında olan, şişman bayanlarda osteoartirit sık görülmektedir. Bu demek değidir ki diğer yaşlarda artirit görülmez. Artirit çocukları da, gençleri de, yaşlıları da vurabilir; zengin, fakir de dinlemez. Her yaşayan kimse artirit belasına uğrayabilir.

Bütün bunlara rağmen, gene de çoğu zaman, artiritler kadınlarda görülmektedir. Elli yaşın üzerindeki kadınların çoğunun dizi, kalçası beli ağrılıdır. Bu ağrıların sebebi de artiritdir. Konu ile ilgili bazı gerçekler şunardır:

• Artiritler kadınların % 37’sinde, erkeklerin ise % 28’inde bulunur.
• Tahminen 1.5 milyon kadının günlük aktiviteleri artirit nedeniyle azalmıştır.
• Tahminen, şu anda 5 milyon kadında artirit vardır. 
• Romatoid artiritli hastaların yüzde yetmişi kadındır.
• Lupus ve fibromiyaljisi olanların yüzde doksanı kadındır.
• Jüvenil romatoid artirit, kız çocuklarında erkek çocuklara göre iki misli daha fazla görülür.

TEDAVİ YÖNTEMLERİ

Artiritlerin çoğunu tedavi etmek mükün olmaktadır. Önemli olan hangi tip artirit olduğunun belirlenmesidir.  İlaç kullanmak ve ameliyat olmak tedavinin sadece bir bölümüdür. Beslenmenin düzenlenmesi, egzersiz, eklemi korama  yöntemleri,  depresyon ve stresi kontrol etmek, yaşama şeklini değiştirmek ağrıları yok etmede etkili olabilir. Fizik tedavi yöntemleri de faydalı olabilir.

İlaç tedavisine bir bakış

Ağrınız varsa, eklemleriniz şişmiş ve kızarmışsa, yürümede zorluk çekiyorsanız sizin  rahatlamanıza ihtiyaç var demektir.  Bir çok  metod içerisinde, ağrıyı en hızlı geçirecek yol ilaç kullanımıdır. Artiritte kullanılan ilaçları 5 guruba ayrırmak mümkündür:

• Ağrı kesiciler: Ağrı kesiciler hastanın ağrı duymasını önleyebilir ama inflamasyon üzerine etkisi yoktur. Mide  problemi yaratmazlar. En sık kullanılan ağrı kesici ‘parasatemol’dur.

• Biyolojik cevap değiştiriciler (BCD): BCD’ler bağışıklık sistemini baskılıyan veya bozan ve inflamasyona yol açan sitokin denilen  maddelerin etkisini durdurur. Sitokinler, özellikle romatoid artiritteki inflamasyonları artırır. BCD olarak kullanılan bir çok ilaç vardır.

• Kortikosteroidler: Bunlar, vücutta doğal olarak bulunan ve inflamasyonları baskılıyan sterodilerin, ilaç olarak sentez edilmiş olanlarıdır. İnflamasyon üzerinde oldukça etkilidirler ama yan etkileri de fazladır. Kan basıncını yükseltmesi, mide rahatsızlıklarına yol açması, kemikleri ve cildi zayıflatması ve iltihaplanma ihtimalini artırması bu yan etkilerden önemli olanlarıdır.

• Hastalığın gidişini değiştiren romatizma ilaçları (HGDRİ): HGDRİ’ları artiritlerin romatoid artirit ankilozan spondilit, psoryatik artirit gibi inflamatuar artiritler üzerinde etkilidir. Bağışıklık sisteminin vücuda karşı savaşını  yavaşlatır veya durdurlar. Sulfasalazin, methotroksat  ve sıtma ilaçlarını bu ilaçlar arasında sayabiliriz.

• Steroid olmayan inflamasyon gidericiler (SOİG): Hem ağrı kesicidirler  hem de inflamasyonları giderirler. Hafif şekileri aspirin ve iboprufendir. Daha ağır olanlar da vardır. Mide üzerinde kötü etkileri olabilir.

Ameliyat ile tedavi

Ağrılar hayatı sizin için zorlaştırıyorsa, verimli olmaktan uzak tutuyorsa, diğer yöntemlerle bu ağrınız geçmiyorsa, ameliyatı düşünme zamanınız gelmiştir. Eklem ameliyatları zordur ama sonuçları insanları çok memnun etmektedir. Çok çeşitli ameliyatlar vardır. Bazen kapalı denilen, artroskop kullanılarak yapılan müdahaleler yeterli olabilir, bazen de ekleminizi tümüyle yeniliyen protez takma ameliyatı gerekebilir.  İleriki bölümlerde bu ameliyatlarla ilgili daha geniş bilgi verilecektir.

Yaşama Şeklini Değiştirme

Ağrınız olabilir,  artirit sizin için zorluklar verebilir, eklem sertlikleriniz olabilir; bütün bu durumlarda hayatı daha yaşanır kılmak için yapacağınız bazı değişiklikler vardır. Aşağıda yazılanları dikkate alarak hayatınızı yeniden düzenleyebilirsiniz:

• Beslenmenize dikkat: Balık, taze sebze ve meyve, kepekli ekmek, haşlanmış et, bitkisel sıvı yağ yemeyi tercih edin.  Akdeniz tipi beslenme, artiritler için de uygundur; kalb-damar hastalıkları ve kanserleri önlemede de rolü vardır.

• Eklem koruyucu maddeleri kullanın: Artirit ağrılarını gidermede veya azaltmada kullanılan çok değişik maddeler vardır. Beta-keraton, vitamin C ve E, selenium  gibi antioksidalar, vitamin B6, niasin, vitamin D, çinko, üzüm çekirdeği, keten tohumu, yeşil çay, glukozamin, kondiritin sülfat ve bir çok diğer madde bu amaçla kullanılmaktadır.

• Günlük egzersiz: sayısız araştırma gtöstermiştir ki  düzenli yaplıan egzersizler eklemlerin hareketlerini artırır, kıkırdakların daha iyi beslenmesini sağlar. Egersiz yapılmazsa kıkırdaklar  incelir ve daha kolay yıpranır hale gelir. Yürüyüş  yapmak artiritler için en güzel egzersizlerden birisidir. Egzersiz konusuna da ilerde tekrar dönülecektir.

• Eklemlerinize dikkat edin:  Otururken, ve kalkarken, yürürken eklemlerinizin incinmemesine, aşırı yüklenmemesine dikkat edin. Yaralanmalar, zorlanmalar eklemlerdeki problemleri artırır. 

• Öfkeyi, stresi ve depresyonu kontrol altın tutun: Artiritinizi ve ağrılarınızı sürekli düşünürseniz stresiniz artar depresyona girebilirsiniz. Bu durumda ağrılarını da daha da rahatsız edici olur. Neyse ki stresinizi azaltmanın ve daha pozitif düşünmenin yolları vardır. 

• Hayatınızı en üst düzeyde etkili kılın: Hayatınızı öyle organize edin ki, artiritiniz ve ağrılarınız, sizin hayattaki etkinliğinizi azaltmasın.  İyi bir gece uykusu, enerjinizi idareli kullanmanız, bir takım yardımcı aletler edinmeniz ve evinizde yapabileceğiniz bazı değişiklikler sizi daha verimli kılabilir.